Җәмгыять белеменнән имтихан тапшыручыга кайбер киңәшләр

Әтнә районы Күәм урта мәктәбенең югары квалификация категорияле тарих һәм җәмгыять белеме укытучысы, тарих һәм җәмгыять белеме укытучыларының район методик берләшмәсе җитәкчесе

Белгәнебезчә, җәмгыять белеме фәне хәзерге югары белем бирү уку йортларында иң таләп ителгән фән булып санала. Җитмәсә, аңа карата таләпләр дә арта бара. Узган уку елында ил күләмендә дистәләрчә мең бала математика һәм рус теленнән БДИны «2»легә тапшыргач, бу фәннәрдән «планка»ны, ягъни «3»ле билгесенә күчү «бусага»сын бик күпкә түбән төшерделәр. Чынбарлык безнең мәгариф системасының никадәр «сыек» икәнлеген күрсәтте. Димәк, укучыларны бер калыпка салып «тегермәндә тартырга» ярамый. Математиканың база өлешен уртача билгегә тапшырган укучыдан да менә дигән тырыш фермер яки оста массаж ясаучы чыгачагын әле аңлый башладык, ахрысы. Ә менә җәмгыять белемен бирергә теләүче укучыларга язмыш шактый авыр сынау әзерләде. Алдагы еллардагы «планка» 39 балл белән исәпләнсә, быелга аны 42гә үк менгерделәр. Димәк, 41 балл алучы укучы югары уку йортына керү мөмкинлеген югалта дигән сүз. Шик юк, аның акрынлап 50 баллга кадәр үк үрмәләвенә дә әзер булырга кирәктер.

Шуңа да, районыбызның тарих һәм җәмгыять белеме укытучылары семинарларын «Түгәрәк өстәл» формасында оештырып, үзебезне борчыган сорауларга бергәләшеп җавап эзлибез. Арабызда укучыларны БДИга һәм фән олимпиадаларына әзерләүдә елның-елында югары нәтиҗәләргә ирешеп килүче Илшат Закиров (Яңа Шашы мәктәбе), Зөлфия Сәфәрова (Күшәр), Рәмлә Шакирова (Күңгәр), Рубис Сәфәров, Ания Шәрәфетдинова (Комыргуҗа), Наил Йосыпов (Күлле-Киме) кебек тәҗрибәле укытучылар бар. Кем нинди ысуллар куллана, кайсы методик ярдәмлекләргә таянып эшли, имтиханны «әти кушуы» буенча сайлап та, укырга теләге булмаган укучыны ничек «уятабыз»? – барлык проблемалар да, аннан чыгу юллары да төрлечә.

Шуңа күрә дә, укытучы һәм укучыларга ярдәмгә, шәхси тәҗрибәмнән чыгып, бу фәнне үзләштерүдә авыррак тоелган кайбер фикерләр белән уртаклашып үтәм.

Беренчедән, укучылар гади генә биремнәрдә дә хата җибәрә. Бала бу сорауның җавабын төгәл белсә дә, хаталана. Чөнки, сорауны ашыгычлык белән бер генә тапкыр күздән кичерү сәбәпле, бирем аңа бик таныш кебек тоела. Тик сораудагы «только» (бары тик, фәкать), «всегда» (һәрвакыт) дигән сүзләр мәгънәне бөтенләй икенче якка борып куярга мөмкин. Шуңа күрә укучы һәр сорауны ким дигәндә ике-өч тапкыр укырга тиеш.

Икенчедән, икътисади биремнәрнең берсе гадәттә график-сызымга нигезләнеп бирелә. Сорау һәм тәкъдимнең кайсы якка үзгәрүен төгәл билгеләмичә торып, бу күренешнең дөрес җавабын табып булмаячак. Күп укучы график-сызымнан өстәмә мәгълүмат эзли башлый: бәя һәм тәкъдимнең күләме турында баш вата. Бу – хаталы юл. Графиктагы кәкренең (кривая) юнәлешен күрүгә үк, укучы, ни өчен базарда мондый ситуация килеп чыгуның төп сәбәбен, дүрт җавапның берсеннән эзли башларга тиеш.

Өченчедән, сәяси даирәдә укучыларның иң хаталанган өлеше – дәүләт формаларын бутау. Идарә формасы (монархия һәм республика) белән милли-дәүләти төзелеш формаларын (унитар, федерация, конфедерация) аргументлар белән кат-кат аңлатмаганда бу хаталар кабатланачак кына. Ә өченче төр дәүләт формасына кергән сәяси режимны бу ике темадан аерып өйрәтеп тә булмый. Тик бу буталудан чыгу юлы бар. Укучыларга, мөстәкыйль эш итеп, һәрберсенә бер үк вакытта, аерым бер дәүләткә характеристика бирдерергә кирәк. Ул аның өч формасын да билгеләсен. Мәсәлән, АКШ – республикачыл идарә формасы һәм демократик режимлы федератив дәүләт. Бу биремне даими эшләп яңартып торганда хаталар аз булачак.

<…>

Материал белән тулысынча "Электронная подписка" системасында танышырга мөмкин.