Японнардан үрнәк ал!

Бу милләткә сокланмый мөмкин түгел. Автомобильләр, роботлар, көнкүреш җиһазлары – техник яктан японнарга тиңнәр юк. Тырышлык орлыгы, һичшиксез, һәр японга гаиләсендә үк салынадыр. Башкача мөмкин дә түгел, укырга-язарга өйрәнү өчен генә дә монда 2500 билге үзләштерергә кирәк бит. Ә якты киләчәк өчен көрәш балалар бакчасыннан ук башлана, сынатырга ярамый!

"Баш күтәрми китап укыйлар»

«Чит илләрдә күпме йөреп, ул кадәр күп укыган милләт күргәнем юк иде, – ди сәяхәтче Айсылу Ясәвиева. – Күптән түгел Япониядә 17 көн булып кайттык. Токионың бер мәктәбе, Хиросима янындагы университет белән дә танышып чыктык. Студентлар шәһәрчегенең очы-кырые күренми, анда яшәүчеләргә менә дигән шартлар тудырылган. Студентларның һәркайсы аерым бүлмәдә яши, хәтта тәрәзәләре дә диңгезгә карап тора. Безнең студентлар күбрәк компьютер каршында утырса, японнарның бүлмәләрендә өем-өем китап. Гомумән, анда олысы-кечесе күзлеген киеп куя да китапка текәлә. Без барган мәктәптә бер сыйныфта 7-8 генә бала укый иде. Ә укытучылары – милли киемнән! Ашханәдә – швед өстәле, андагы ризык төрлелегеннән күзләр камаша. Укучыларга ашау бушлай. Башта калак-чәнечкеләр сагындырган иде, соңыннан үзебез дә таякчыклар белән ашарга гадәтләндек. Тагын бер гаҗәпләндергән факт: урамда елаган, кибеттә киреләнеп әйбер сораган, көйсезләнгән бала очратмадык. Барысы да ачык йөзлеләр, елмаялар, аралашучан. Су басулар, җир тетрәүләр белән сыналып яшәгәнгәме, японнар – бик бердәм халык дигән фикер калды».

Япон халкына чит телләр өйрәнү авыр бирелә, диләр. Белгечләр моны аларның туган телендә кайбер инглиз авазларының булмавы белән аңлата. «Россия белән Япония илен чагыштырганда, чит телләрне үзләштерү сәләте ягыннан әллә ни зур аерма күрмәдем, – дип сүзен дәвам итә Айсылу. – Олылар инглизчә белми, ә яшьләр сөйләшә. Тел ягыннан йомшаклыкны тәҗрибә җитмәү белән бәйли алар. Япониядә күрсәткечләр, элмә такталар бары бер телдә генә, кая карама – иероглифлар. Шуңа күрә безгә һәр адресны җирле халыктан сорарга туры килде. Күз алдына китерегез, метролары гына да дүрт катлы, анда 32 чыгу юлы, бизәнү бүлмәләренә хәтле бар! Телисеңме-теләмисеңме, адашып калмас өчен үзең иероглиф өйрәнергә керешәсең…»

«Япониядә татар теле укытасым килә»

Без японнар тәрбиясен һәрчак телгә алабыз. Нидән гыйбарәт соң ул? Биш яшькә кадәр сабыйга «юк» сүзен әйтергә ярамый, өйнең астын өскә китерүенә дә елмаю белән генә җавап бирергә кирәк. Менә 5-15 яшьтә нәкъ киресен күрсәтергә: йомшаклыкка урын бирмәскә, кырыс тәрбияләргә. Ә 15 яшен тутырган үсмергә японнар олылар белән бертигез шәхес итеп карау яклы. Һәрхәлдә, китапларда кат-кат язылган, дөнья күләмендә танылган япон тәрбиясенең нигезе бу. Ләкин әлеге ысул турында без японнарга караганда күбрәк беләбез, ахры. «Минем андый тәрбия турында ишеткәнем дә юк, – ди КФУда югары белем алучы япон егете Юто Хишияма. – Һәр гаилә үзенчә кылана инде, калыплашкан бер кагыйдә юк. Мәсәлән, без гаиләдә өч бала үстек, әтием – мәгълүмат агентлыгында, әнием телевидениедә эшли. Әти-әни безне тәрбияләгәндә «ярый» белән «ярамый»ны өйрәтте, кеше сүзен тыңлап, үзең теләгәнчә яшәргә кирәклеген аңлатты».

Юто Япониядәге белем бирү системасы турында да тәфсилләп сөйләде: «Япон укучысы иртәнге сигездән кичке дүрткә кадәр мәктәптә. Башлангычта – алты, урта һәм югары мәктәпләрдә өчәр ел уку каралган. Бары тик югары мәктәп кенә түләүле, анда керү өчен имтиханнар тапшырырга кирәк. Университетларның барысы да түләүле, бушлай югары белем алу дигән сүз бездә бөтенләй юк. Уку йортларының күбесе дәүләт карамагында, әмма арада шәхси мәктәп һәм университетлар да бар. Шәхси югары мәктәптә яки университетта бер ел уку 500 мең сум чамасы тора, дәүләт яки шәһәр югары мәктәбендә – 50 мең сум, дәүләт университетында 250 мең чамасы. Хезмәт хаклары белән чагыштырганда, бу бәяләр күпсенерлек түгел. Университет тәмамлап, әле яңа эшли башланган кеше дә Япониядә аена 100 мең сум ала.

<…>

www.gaila.ru

Тулы варианты белән «Гаилә һәм мәктәп» журналының №3 (март, 2015) санында танышырга була. («Электрон подписка»да)

Лилия Заһидуллина.