Логотип Магариф уку
Цитата:

Талны чыбык вакытта бөгәргә кирәк

Нәҗмиева Гөлнар Ленар кызы,Мөслим районы Күбәк урта мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысыВатанпәрвәрлек кечкенәдән үзең яшәгән якка мәхәббәттән башлана. Туган ягыңны, туган туфракны ярату – ул...

Нәҗмиева Гөлнар Ленар кызы,
Мөслим районы Күбәк урта мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Ватанпәрвәрлек кечкенәдән үзең яшәгән якка мәхәббәттән башлана. Туган ягыңны, туган туфракны ярату – ул әти-әниеңне ярату, аларны онытмау дигән сүз.


Бөек кешеләрнең, бөек әдипләрнең иң беренче матур сүзләре туган яклары хакында булган. Мәсәлән, шагыйрь Хәсән Туфанның әнисе кечкенәдән үк улында табигатькә, аның матурлыгына мәхәббәт уяткан. Ул, Хәсәнне ияртеп алып чыгып, бәрәңге бакчаларын, яфраклар кыштырдавын, кошлар сайравын күрсәтеп, тыңлатып йөрткән. Шушы гади генә мисал әнисенең олы йөрәкле, тирән, нечкә хисле, көчле рухлы булуын күрсәтә.


Бөек Ватан сугышында һәлак булган татар язучысы Гадел Кутуй үзенең “Сагыну” нәсерендә: “Синдәгедәй илаһи матурлык, синдәгедәй шагыйранә мәһабәтлек бер җирдә дә юк, Туган ил!” – ди.


Ә менә оста психолог, кыска, тик тирән мәгънәле итеп сөйләү остасы Әмирхан Еники: “Бары тик каты бәгырьле кешеләр генә туган якларын оныталар; беренче ялан тәпи баскан туфракны, әти-әни сулыш өргән беренче һаваны, беренче башлап сөйләргә өйрәткән әни дигән изге җанны, гореф-гадәт бүләк иткән авыл кешеләрен оныту вөҗдансызлык, кайда гына булсаң да, әти-әни яшәгән изге төбәкне, туган туфракны онытырга хакыбыз юк беребезнең дә”, – дип язган.


Чыннан да, бу фикерләр нинди матур, күңелгә якын.


Туган якның күптөрле күренешләре балалар күңеле өчен “ачык китап”, искиткеч кызыклы, мавыктыргыч китап. Андагы гүзәллекнең чиге юк. Шуңа күрә балаларда табигатькә, туган якның болыннарына, тауларына, урманнарына, елга-күлләренә соклану хисләре тәрбияләү һәм аны баетырга, тагы да тулырак, матуррак итәргә омтылыш булдыру Ватанга мәхәббәт тәрбияләү белән бер. Системалы һәм нәтиҗәле эш алып барганда, укучыларда табигатьтәге гармонияне сиземләү бермә-бер арта, аларда эстетик зәвык тәрбияләнә, эмоцияләре камилләшә. Ә бу бик мөһим.


Вакытыбыз никадәр тыгыз булса да, балаларны күздән ычкындырмаска, игътибардан читтә калдырмаска кирәк. Бала зурмы, кечкенәме – барыбер бернинди мәктәп тә, укытучы да әти-әни биргән кадәр тәрбия бирә алмый.


Шул нигездә балаларның туган як табигатенең матурлыгын, аның кешеләренең күркәмлеген, йөрәк тойгыларының тирәнлеген, сафлыгын кадерли белүче, рухи ихтыяҗларын канәгатьләндерергә омтылучан шәхес булып үсүләренә юнәлеш бирик.


Балаларның яшь йөрәгендә кечкенәдән үк әти-әни йогынтысы белән миһербанлылык, кешеләргә игътибарлылык тәрбияләргә бик кирәктер. Алар үзләренең кайсы нәселдән булуларын, туганнарын, әби-бабаларын яхшы белсеннәр. Исәннәрнең кадерен, үлгәннәрнең каберен белергә өйрәтик без аларны. Улым яки кызым, бүген әбиеңнең яки бабаңның туган көне, кара, нинди матур вакытта туган икән ул, яки, ул инде исән булмаса да, менә, балам, бу әбиеңнең яки бабаңның кабере, дип күрсәтсәк, бу сүзләрне әти-әни авызыннан ишетү балаларның нечкә күңелен тибрәтер, яшь йөрәгенә уелыр. Гади генә фотоальбомга әти һәм әни туганнарын аерып урнаштырып, балаларны таныштыру да бик кирәк. Менә болар безнең туганнарыбыз дисәк, без шушы гади сыйфатларыбыз белән үзебезнең алдагы көннәребезгә икмәк әзерләрбез.


Безнең балаларыбыз туган җир җылысын тоеп үсеннәр, әти-әни яшәгән урын аларга барыннан да кыйммәтрәк булсын. Ә бу бик мөһим, чөнки балаларыбызның күбесе нечкә хисле түгелләр.


Мәктәптә дә шул күренә: нечкә хисле балалар нигәдер азрак. Иптәшләренә игътибар, ярдәмчел мөнәсәбәт шулай ук җитешми. Ниндидер битарафлык, пошмау, “2”легә дә ис китмәү, хәтта төзәтергә теләмәү, дәреслексез килү, өй эшен үтәмәү, йөкләнгән вазифага намуслы карамау фактлары бар.


Югарыда китерелгән мисаллардан чыгып, без, әти-әниләр, балаларыбызны, беренче чиратта, олыны санларга, кечегә шәфкатьле булырга өйрәтсәк, ата-ана хакын сакларга кирәклеген төшендерсәк, без үстергән балалар тирә-юньдәге башка кешеләргә дә миһербанлы булырлар диясем килә. Балаларның акыллары һәм йөрәкләре белән бик гади, әмма гаять әһәмиятле бер хакыйкатьне аңлаулары мөһим: авыру, картлык, ялгызлык безнең һәркайсыбызга килергә мөмкин. Менә шул чагында кешегә арка терәге, тәмле тел, якты йөз кирәк. Без барыбыз да тормыш дигән озын баскычның кайсы да булса бер баскычында торабыз һәм көннәрдән бер көнне соңгы басмага аяк басачакбыз... Менә шул вакытта авыр булмасын өчен,  һәр күңелгә миһербанлык орлыклары чәчәргә кирәк.


Халыкта: “Талны чыбык вакытта бөгәргә кирәк”, - диләр. Ә баланы ул туган көннән алып тәрбияләргә, аның күңеленә тормышта булган, яшәешебезне матурлаган изгелек орлыкларын һәрдаим сала барырга кирәк. “Балам – алтын баганам” дигән өметебез балабыз белән бергә үсәр һәм без үзебезне бәхетле хис итәрбез, халкыбыз алдында, ил алдында йөзебез ак булыр.

Язмага реакция белдерегез

0

0

0

0

0

Реакция язылган инде

Комментарийлар

Үзең нинди, көзгең шундый

Сәлахова Резидә Әнвәр кызы, Яңа Чишмә районы Шахмай урта мәктәбе укытучысыҺәр баланың диярлек теле “әттә”, “әннә” дип ачыла. “Әннә” сүзен ишетү белән, безнең күз алдына баласы өстенә иелгән, ягымлы һә...

Сәлахова Резидә Әнвәр кызы,
Яңа Чишмә районы Шахмай урта мәктәбе укытучысы

Һәр баланың диярлек теле “әттә”, “әннә” дип ачыла. “Әннә” сүзен ишетү белән, безнең күз алдына баласы өстенә иелгән, ягымлы һәм елмаюлы йөзле, кайгыртучан җылы карашлы, нәние өчен теләсә нинди адымны ясарга әзер торучы хатын образы килеп баса.


Әни, Ватан–ана, дибез. Алар һәркайсыбыз өчен аерылгысыз. “Әни”, дип чын күңелдән дәшү – кешеләр арасындагы мөнәсәбәтнең барометры.


Ана хакы! Безнең өчен ананың түккән көчен, күз яшен, шәфкатен өч гомер яшәсәк тә, кайтарып бирә алмас идек. Без аңа мәңге бурычлы.


Кеше тормышында ананың роле никадәр генә зур булмасын, ләкин туган йортыбызны без ата йорты дип атыйбыз. Ә рус телендә “отчизна” сүзе һәркемнең йөрәгенә “әти” сүзе белән бәйләнгән. Һәм бу табигый да. Әти кеше ана тарафыннан дөнъяга бүләк ителгән яңа тормышны сакларга әзер тормаса, ни булыр иде? Элек-электән үк инде саклаучы, яклаучы булу – ирләрнең иң беренче бурычы булып саналган. Чын ир булу, чын әти булу, иң беренче чиратта, чын кеше булу дигән сүз.


Киң күңеллелек һәм инсафлылык, намуслылык һәм хезмәт сөючәнлек, тугрылык кебек күркәм сыйфатлар әтиләрне дә, әниләрне дә бер үк дәрәҗәдә бизи. Әйләнә-тирәдәгеләрнең, балаларының тирән ихтирамын саклау өчен, әтиләребезнең мөмкинлекләре түбәндәгеләр: үзенең “алтын” куллары белән башкарган эшләре, йорт турында кайгырту, хатынына игътибар, балаларны тәрбияләүдә дөрес юнәлеш тоту, бер сүз белән әйткәндә, үзеңне бу йортның ата йорты икәнлеген һәркем тоярлык итеп тоту. Әтиләребезне игелекле булу, үз эшенең остасы, чын хуҗа булу сыйфатлары бизи.


Күп балалар әтине әнидән кала икенче урынга куялар. Шулай кирәктер дә: беренче урында әни булсын, чөнки ана – үз балаларының табигать тарафыннан бирелгән тәрбиячесе ул. Ә әти? Малай өчен ата – үрнәк, бала әтисенә охшарга тырыша. Әти кеше малайга үзендә кыюлык, чыдамлылык, киң күңеллелек кебек сыйфатлар булдырырга булыша.


Кыз бала өчен әти – беренче чын ир, ирләрнең үз-үзен тотышына беренче уңай (яки тискәре) үрнәк. Әти – гаилә мәшәкатьләрен хәл иткәндә, гаиләнең көче, акылы, таянычы. Ул балаларның акыллы һәм гадел дусты. Аның яклавы һәм күзәтүе астында яшәү балаларга рәхәт һәм күңелле. Әти үрнәге балаларда ышаныч тудыра, аларны ялгыш юлга кереп китүдән саклап кала. Әтинең уңай үрнәге балалар өчен бик мөһим.


Әдәплелек – кеше белән аралашу осталыгының аерылгысыз өлеше. Әдәпле булу тирә-юньдәге кешеләргә игътибарлы, инсафлы мөгаләмә дигән сүз ул. Баланы кече яшеннән үк үз-үзен әдәпле тоту күнекмәләренә гадәтләндерү мөһим. Аны миһербанлы булырга, үзе кылган эшләренең асылына төшенә белергә, “яхшыны начардан аера белергә” өйрәтергә кирәк. Тәрбияче ата-ананың, педагог ата-ананың тормышы хезмәт һәм бәхет белән тулы. Җир йөзендәге иң кадерле нәрсә – балалар күңелен иҗат итү бәхете ул. Йөрәгебездә шушы бәхетне тоймыйбыз икән, димәк, нәрсәнедер дөрес эшләмибез, кайдадыр ялгышканбыз. Димәк, гадәтләребезне, балаларга мөнәсәбәтебезне өр-яңадан тәнкыйть күзлегеннән карап чыгарга, тормышыбыздагы күп нәрсәләр турында уйланырга, холкыбыздагы, тирә-юньгә мөнәсәбәтебездәге күп нәрсәләрне үзгәртергә кирәк.


Әдәплелек – кешенең эчке культурасын билгели торган кылган эшләр суммасы ул. Менә ни өчен без балаларны кешеләр белән яхшы мөнәсәбәттә булырга өндибез.


– Яхшы бул! Кешенең шатлыгын да, кайгысын да кешечә күрә, чын күңелеңнән уртаклаша һәм изгелек кылып ярдәм итә бел, – дип өйрәтәбез.


– Намуслы бул! Кайчак бу бик үк җиңелдән булмаса да, кешеләрнең күзенә карап, дөреслекне әйтүдән курыкма. Битеңә оят китерердәй эшләр кылмаска тырыш. Әгәр инде шундый эшкә баргансың икән, намусыңа тугры калып, гаебеңне танырга тәвәкәллек ит, гаебеңне төзәтергә тырыш, – дибез.


– Хезмәт итәргә өйрән! Бөтен уеңны, түземлегеңне, тырышлыгыңны һәм йөрәгеңне биреп эшләгән эш сине рухи яктан баета, аңыңны ача. Хезмәт кешеләрне, үзебез яши торган гаять киң, гүзәл дөньяны аңлый белергә һәм хөрмәт итәргә өйрәтер, –дибез.


Хөрмәтле әти-әниләр!


Безнең чакыруыбызны кабул итеп килүегез өчен рәхмәт. Бәхетле, тату тормыш, гомерлек мәхәббәт телибез. Олыларны хөрмәт итеп, киңәшеп, дусларыгыз белән бер-берегезгә булышып, чын тормышның ямен күреп, тәмен татып, кадерен белеп яшәгез. Балаларыгызга да шушы хакыйкатьне аңлатып үстерегез. Гомер юлыгыз озын булсын! Һәр яңа көн сезгә сөенечләр өстәсен. Тигез гомер сезгә. Аңлашып, ярашып (ярышып түгел), санлашып, яклашып (якалашып түгел) яшәгез!

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

Яңалыклар битенә керегез
БАШКА ЯЗМАЛАР

Ишетми калмагыз

Аудиоязмалар

  • Гильм Камай

  • Җәлилнең якын дусты

  • Ирек Нигъмәти - "Кояш сүнде ул йортта"

  • Ләйлә Минһаҗева - "Милләтебезгә тугры, буыннарга үрнәк шәхес"


ТӘКЪДИМ ИТӘБЕЗ