Логотип Магариф уку
Цитата:

Тәрбиядә могҗизалар булмый...

Гарифуллина  Нәзирә  Әхмәтҗан кызы, Кукмара  районы  Олыяз   урта    мәктәбенең татар теле  һәм  әдәбияты  укытучысыЗаман  шаукымы  гаиләдә  бала тәрбияләү өлкәсендә көннән-көн зур проблемалар тудыра....

Гарифуллина  Нәзирә  Әхмәтҗан кызы,
Кукмара  районы  Олыяз   урта    мәктәбенең татар теле  һәм  әдәбияты  укытучысы

Заман  шаукымы  гаиләдә  бала тәрбияләү өлкәсендә көннән-көн зур проблемалар тудыра. Без – мәктәп, җәмәгатьчелек, ата-аналар – алай уйлыйбыз, болай уйлыйбыз, төрле  тәрбия чараларына мөрәҗәгать итеп карыйбыз.  Белем белән тәрбия бөтенлеге булырга тиеш дибез. Ә ата-ана? Алар һич тә бу четерекле эштән читтә кала алмый .


Белем һәм тәрбия бирү – иң кыен эшләрнең берсе. Бу гасырлар буе шулай булган һәм шулай булачак. Бу – мәңгелек мәсьәлә. Тик менә ничек тәрбияләргә – бөтен хикмәт тә шунда.


«Һәр  ата-ананың  бурычы – үзебездән соң безгә караганда яхшырак бала калдыру. Әгәр дә кешелек дөньясы үзенең әти-әни вазифасын үтәп, бала тәрбияләү вазифасын җиренә җиткереп үтәп, бала тәрбияләү мәсьәләсен хәл итә алса, башка проблемалар үзләреннән үзләре чишелеш табар иде», – ди Татарстанның баш казые Җәлил  хәзрәт Фазлыев. Чыннан да, кеше шәхесе бик күп элемтәләр белән формалаша бит: тышкы тирәлек, тормыш- көнкүреш шартлары,  гаиләдәге хәл, бала  белән мөнәсәбәттәге әхлакый сыйфатлар – бар да йогынты ясый. Бала бит бик яхшы укып та, башкалар алдында    масаючы яки  башкаларга  битараф  булырга  мөмкин.


Тәрбия мәсьәләсендә сүз алып барганда, иң беренче чиратта,  ата-ана үзе тәрбияле булырга тиеш. «Оясында ни күрсә, очканда шуны күрер»  дигән мәкаль тикмәгә тумаган бит. «Ата-ана әхлаклы булса, бала бәхетле була», – дип тә әйткән борынгылар. Шулай ук тәрбия өлкәсендә үз белемнәрен даими тулыландырып торган ата-аналар физик яктан таза, акыл ягыннан сәламәт, рухи-әхлакый яктан нык булган  балалар үстерә аладыр.


Сүз дә юк, авыл баласының күбесе хезмәт сөя, икмәкнең табынга килү авырлыгын да  белеп үсә. Димәк эш рәте белү, аннан тәм табу, хуҗалык алып барырга  өйрәнү  иң мөһиме  булып тора. Иң бәхетсез  кеше – эш белмәгән кеше. Ни өчендер бүгенге ата-ана моны аңларга тырышмый. Киләчәктә күз яше түгәргә теләмәсә, ата-ана  улын да, кызын да эшкә өйрәтеп, гаилә өчен әзерләсен. Тәрбияле бала  –  ул капитал.


Бала тәрбияләгәндә  бер сүздә булу, балага таләпчәнлек, бердәмлек кирәклеген сез,  ата-аналар, белергә тиеш. Андыйлар  балалар алдында яхшы мөгамәләдә була. Сыйныф җитәкчесе, укытучылар белән элемтәдә булып, укыту программалары белән танышып баручы ата-аналар күп түгел. Монда  ата-анага материалны белү мәслихәт түгел. Ләкин иң мөһиме – контроль ясарга кирәк. Баланың сәләтенә, нәрсә белән мавыгуын күз уңында тотарга, киңәш, юнәлеш бирә алу, ялгышны вакытында төзәтү тиешле.


Балада белем алуга һәм аны өстәп торуга теләк һәм ихтыяҗ тәрбияләү – бүгенге көн таләбе. Бүгенге таләпләр каты, кырыс.  Хәзерге чорда белем сыйфаты  БДИ нәтиҗәләре белән билгеләнгән  вакытта бу – бигрәк тә мөһим. Баланы  кызыксындыра, үзенә тарта торган әйберләр күп хәзерге вакытта. Дөрес, авыл баласының күбесе  эшсез тормый, ә шулай да  баланы телевизор яки компьютердан йолу  ата-ананың таләпчәнлегенә бәйле.  Дөрес тормыш алып барырга, бигрәк тә олылар сүзенә колак салырга, тирә-як табигатькә  сак караш, кешеләргә мәрхәмәтле булу, алар белән  ягымлы сөйләшү, һәр җан иясенә кече күңелле булу, алар өчен борчылу-кызгану хисләрен  тәрбияләү кирәклегенә үгет-нәсыйхәт белән түгел, ә гамәл белән ирешү нәтиҗәлерәктер. Бала белән кырга, болынга чыкканда, күмәк эш башкарганда яки үзегез укыган газета-журнал материалын тәкъдим итеп һ.б. рәвешле башкарырга була бит. Үзенең гаиләдә кирәклеген  белеп, мөстәкыйльлеккә  омтылган, эшкә  өйрәнеп, ата-ананың изге зат икәнен аңлап  үссә, бу бала  ата-ана йөзенә, нәсел-нәсәбенә, туган авылына  кызыллык китермәс.


Әле бит әле авылның борынгыдан килгән сабырлык, кешедән ояла  белү төшенчәләре, гаиләдәге сүзне читкә чыгармау, чисталык-пөхтәлек кебек сыйфатлары бетеп җитмәгән. Бөек кытай фәлсәфәчесе Лао Цзы: «Кешене  хайваннан аера торган төп сыйфат – ул да булса ояла белүдер», – дип, юктан гына әйтмәгән. Кайбер балаларыбыз нәрсә генә кими дә, үзен тотышы, сөйләшү манерасы белән нинди генә чиккә чыкмыйлар. Телебезне бозып сөйләүләре белән дә шәһәрнекеннән калышмыйлар. Бу очракта да балаларыбызны күз уңыннан җибәрергә ярамый. Сәламәтлекне саклау кагыйдәләрен, аның зур байлык икәнлеген  аңлату  зарур. Сүз дә юк, әгәр дә бала ата-анадан яман гадәтләрне күреп үсә икән, монда инде сүз куертуның мәгънәсе юк. Аракы, сыра,  наркотиклар, тәмәке кебек начар гадәтләрдән саклау өчен авылда  эчүчелек белән бәйле гыйбрәтле хәлләрне сөйләргә, наркотиклар белән бәйле сайтларны карарга кирәктер. Сафлык, чисталык, вөҗданлык, инсафлык кебек төшенчәләрне яшьтән үк сеңдерергә кирәк. Чөнки сәламәт кыз бала – ул ана буласы зат. Сәламәт анадан гына сәламәт бала туа бит. Димәк, балалар үз-үзләрен хөрмәт итәргә дә өйрәнергә тиешләр. Үзең белмәгәнне кешегә өйрәтеп булмаган кебек, барлык проблемаларны заманга гына сылтау дөрес  булмас.


Туган туфракка, телебезгә, милләтебезгә, үткән тарихыбызга, динебезгә сак караш тәрбияләү кирәклеге турында алда сүз булды. Гаиләдә балалар белән гади генә эшләрне башкарырга мөмкин. Мәсәлән: бергәләп гаилә шәҗәрәсен төзү, сугышта булган һәм тыл ветераннарының истәлекләрен   язып алу балаларда  горурлык хисләре тәрбияләр иде.


Хөрмәтле әти-әниләр! Инде икенче ел балаларыбыз яңа мәктәптә белем  ала. Шөкер, бар  да  заманча, перспективалар зур. Мәктәптә уку һәм тәрбия системасы бербөтен. Спорт, җыр-бию түгәрәкләре  барлык яшьтәге балалар  өчен алып барыла. Милли көрәш буенча республика, Россия чемпионнарыбыз бар. Республика күләмендә билгеле бик бай музеебыз эшли. Патриотик  тәрбиягә зур урын бирелеп, ел саен   балалар  Новгород өлкәсенә Үлем үзәненә баралар. Бик күп  фәнни-гамәли конференцияләрдә  катнашып, укучылар призлы  урыннарны  алалар. Боларның барысы да – балаларның  иҗади үсешенә, шәхес булып формалашуына  йогынты  ясаучы  чаралар. Болар  бар да – сезнең балаларның хезмәт җимеше.


«Бала күңеле ак кәгазь, нәрсә язсаң шуны укырсың»,  - дип, тикмәгә генә әйтмәгәннәр. Тәрбия эшендә вак нәрсәләр юк. Тәрбиядә могҗизалар булмый,  шуны исебездән чыгармыйк,  хөрмәтле  әти-әниләр!

Язмага реакция белдерегез

0

0

0

0

0

Реакция язылган инде

Комментарийлар

Сәләт орлыгы ничек “шыта”?

(Ата-аналарга мөрәҗәгать)Ландыш Филүс кызы Әһлетдинова,Актаныштагы «Сәләтле балалар өчен гуманитар гимназия-интернат»ның югары категорияле татар теле укытучысыКүпләр ниндидер яңалыкны көндәлек тормышк...

(Ата-аналарга мөрәҗәгать)
Ландыш Филүс кызы Әһлетдинова,

Актаныштагы «Сәләтле балалар өчен гуманитар гимназия-интернат»ның югары категорияле татар теле укытучысы


Күпләр ниндидер яңалыкны көндәлек тормышка кертеп җибәрүгә кискен каршы чыгалар. Бу аңлашыла да, «үз җаем – үз көнем»гә җайлашкан кешеләр өчен яңадан нәрсәнедер үзгәртеп кору – гадәти тормыш агымын бозуга тиң.


Гимназиябез оешканга да 5 ел вакыт узып китте. Бу уку елында аның беренче карлыгачлары «очты». Милләтпәрвәрләр – күренекле җәмәгать эшлеклесе, депутат, язучы Туфан ага Миңнуллин, якташыбыз, элеккеге район хакимияте башлыгы – Энгель Нәвап улы Фәттаховлар тырышлыгы белән ачылган гимназия үзенең статусын аклый алдымы? Бүген сез, хөрмәтле ата-аналар, әлеге сорауга җавап табарсыз. Балаларыгызны әлеге уку йортына китереп үкенмәссез, чөнки соңгы елларда гимназиянең исеме дә, дәрәҗәсе дә күзгә күренеп артты. Хәзер ул республиканың 11 иң яхшы мәктәпләр рәтендә үз рейтингын нык тота.


Сәләт орлыгы кайда, ничек һәм нинди шартларда шыта соң?


Танылган Лондон психологы Дженни Даунхэм фикеренчә, уңышка юл гадәти әйбергә гади булмаган караш ташлаудан башлана. Үз фикеренә мисал итеп, ул бик күп кенә танылган брендларның логотипларын китерә (Apple). Тормышка, фәнгә яңа ракурстан караш ташлаганда гына галәм киңлеге үз серләрен ача. Даунхэм болай дип яза: «Җир шар формасында, - диләр. Әмма моны беркем дә, берәүгә дә көчләп такмый. Шакмак җиреңнең һәрбер почмагы сиңа файда китерә икән, димәк, бу синең өчен иң кулай вариант!» Димәк, сәләт орлыгы белән нәкъ шул ук хәл!


Мәгариф өлкәсендә эзлекле үзгәрешләр барган хәзерге чорда сыйфатлы белем бирү зур әһәмияткә ия. Чөнки ул укучыларның интеллектуаль, иҗади, һөнәри үсешен тәэмин итә. Көндәшлеккә сәләтле шәхес тәрбияләү, теләсә кайсы өлкәдә үз урыннарын табардай; рус, инглиз һәм башка телләр аша татар халкы, аның теле, гореф-гадәтләре турында башка халыкларны таныштыра алырлык укучылар тәрбияләү; район, республика тормышында актив эш алып бару – гимназиябезнең төп миссиясе. Һәр укучы укытучыларның, җитәкчелекнең күз уңында. Һәрберсенең уңышы: мәктәпкүләмме ул, илкүләмме – исәптә. Сәләтле балалар белән эшләүнең төп максаты: һәр укучының сәләтен, иҗади башлангычын үстерү.


Дәресләр имтиханга ныклы әзерлек урыны булса, дәресләрдән соң укучыларның һәр минуты файдалы итеп бүленгән. Ел дәвамында һәр укучы укытучыларның контроле астында гимназиянең «Баетылган программасы» нигезендә «киңәйтелгән эссе» (фәнни хезмәт) язарга өйрәнәләр. Иң яхшылары  ел ахырында гимназиядә иптәшләре алдында имтихан тота. Ә укытучылар өчен – киләсе уку елына конференцияләргә «әзер азык». Укучылар яратып йөри торган «Speaking club» аралашу һәм тел өйрәнү өчен менә дигән мәктәп! Ел дәвамында укучылар КФУ галимнәре үткәргән он-лайн дәресләрдә белемнәрен ныгыталар. Олимпиадаларга әзерлек барышында төрле бәхәсле сорауларга төгәл җавапларны да без галимнәрнең үзләреннән сорап белә алабыз. TED-COM – интеллектуаль үсешләрен, сөйләм телләрен үстереп кенә калмый, ә укучыларның үз-үзләрен аудитория алдында тотарга да өйрәтә.


Гимназия гуманитар булса да, төрле юнәлештәге проектлар максатчан эшли. Әйтик, берничә ел дәвамында эшләп килгән «Ак җилкән» газетасы әгъзаларын бүген газета-журналларга журналист, корректор, тәрҗемәче, хәтта мөхәррир итеп тә куеп булыр иде. Алар әлеге проектлар аша шул кадәр җитлегеп, үзләре төрле дәрәҗәдәге бәйгеләр үткәрәләр.


Хөрмәтле ата-аналар, бүген халкыбызга, милләтебезгә, телебезгә куркыныч яный. Ата-ананы сайлап алмаган кебек, милләтне дә, телне дә сайлап алмыйлар шул. Хәзер еш кына укучыларның ата-аналарыннан: «Татар теле белән баш катырганчы, киләчәктә тормышында кирәк фән белән шөгыльләнсен! Авылның чиген узганнан соң татар теленең кирәге калмый аның. Аның белән абзар артына да чыгып булмый. Имтиханнарны да татарча бирергә рөхсәт булмагач, пычагыма укыталармы ул татар телен, «кирәкле» фәннәргә сәгатьләр санын арттырсалар, балаларга файдасы булыр  иде», – дип тукып торулары киләчәк өчен сагаеп карарга мәҗбүр итә. Зур шәһәрләрдә, вакытында ябылган балалар бакчаларын хәзер ничек кайтарырга белмиләр, балаларга – урын юк... Тарих-гасыр тәгәрмәче, әйләнеп килер бит ул заманнар безгә дә.


Үз телеңнең бөтен нечкәлекләрен белми торып, син чит тел турында фикер йөртә алмыйсың, төрле милләт халыклары каршына телләрне куйсаң, һәр милләт кешесе үз телен сайлап алыр иде. Юк, «абзар артына чыгар өчен генә» яратылмаган ул татар теле. Туган тел ул – күпкырлы төшенчә. Тел – тел булудан бигрәк, ул безнең гореф-гадәтләребез, иманыбыз, кыйблабыз. Үз телебез өчен без Тәңре каршында да җавап тотачакбыз. Тел кадерен, татар сүзенең бәһасенә төшенү өчен син телсез яшәп, читкә китеп кара. Татарлар гомергә ваклануның ни икәнен белмәделәр! Безгә бармак янадылар, кизәнделәр, теш кайрадылар, астылар, кистеләр, әмма татар милләте исән! Ата-анаң алдында бурычың күпме булса – милләтең алдында да шулкадәр үк дәрәҗәдә. Һәркем үз телен, динен, гореф-гадәтләрен сакларга, үстерергә хокуклы, хәтта бурычлы дисәм дә, һич ялгыш фикер булмас. Безнең бурыч, хөрмәтле ата-аналар, туган телебезне саклау, киләчәк буынга тапшыру. Телебез – безнең тарихыбыз да киләчәгебез дә. Бу изге эшне бергәләп, кулга-кул тотынып эшләргә ихтыяр көче, фикер ныклыгы телим.


Тел белгән кеше югалмас. Татар телендә үткәрелгән конкурсларга республика дәрәҗәсенә үстергән укучыларның икътисадчы, юрист һәм башка һөнәрләр сайлавы гаҗәп түгел, ләкин татар телен, әдәбиятын белгән бу һөнәр ияләре, икеләнмичә әйтә алам, бары тик татар халкына, татар милләтенә хезмәт итәчәк. Ә бу начармыни?! Тырышлыгыбыз да бушка китми. Район тарихында булмаган хәл: ике тапкыр Халыкара татар теле олимпиадасының Гран-при иясе, Санкт-Петербург шәһәрендә тарих фәне буенча Бөтенроссия фән олимпиадасы җиңүчесе – Айдар Шәйхин – Актаныш феномены дисәм, һич тә ялгышмам. Шундый тырыш укучылар белән чиксез горурланабыз, үҗәтлекләренә сокланабыз. Сәләтле укучылар белән эшләргә насыйп булганына шатланабыз. Менә шулай гади генә татар авылында «шыта» ул сәләт орлыклары.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

Яңалыклар битенә керегез
БАШКА ЯЗМАЛАР

Ишетми калмагыз

Аудиоязмалар

  • Гильм Камай

  • Җәлилнең якын дусты

  • Ирек Нигъмәти - "Кояш сүнде ул йортта"

  • Ләйлә Минһаҗева - "Милләтебезгә тугры, буыннарга үрнәк шәхес"


ТӘКЪДИМ ИТӘБЕЗ