Фәнис Яруллинның “Зәңгәр күлдә Ай Коена” әкияте

Гүзәл Рәис кызы ГАЙНЕТДИНОВА,

Казан шәһәре Совет районының 84 нче урта мәктәбенең I категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Максат:

 - әдәби әсәрләргә анализ ясау күнекмәләре формалаштыру;

 - укучыларның фикерләү сәләтләрен һәм сөйләм телләрен үстерү;

 - укучыларда яхшылык эшләү, ярдәмчел булу сыйфатлары тәрбияләү;

Җиһазлау: Р.Х. Ягъфарова “Уку китабы. 4 класс” (54-58 битләр), Ф.Яруллинның портреты, компьютер, проектор, персонаж рәсемнәре, персонажларның эше һәм сыйфатлары язылган сүзләр.

Дәрес барышы.

I. Кереш:

1) Укучыларның дәрескә әзерлекләрен тикшерү.

2) Исәнләшү.

II. Актуальләштерү:

- Без узган дәрестә “Зәңгәр күлдә Ай коена” әкиятен укыдык. Әкиятне кем язган? (Фәнис Яруллин)

- Әкиятне игътибар белән укыдыгызмы? (Өй эшен тикшерү максатыннан, тест үткәрү (һәр сорау аерым слайдларда күрсәтелә):

1. Зәңгәр күлдә Ай нинди чәчәкләр җыйган?

а) кашкарый; ә) төнбоек; б) роза чәчәкләре;

2. Ай нинди баскычтан күккә күтәрелгән?

а) агачтан ясалган; ә) тимердән ясалган; б) болыттан ишеп ясалган;

3. Ай судан чыгам дигәндә, нәрсәгә уралып калган?

а) бака ефәгенә; ә) ятьмәгә; б) кармакка;

4. Чуртан Айны ничек алдаган?

а) кәефем юк дип; ә) тешләрем сызлый дип; б) башым авырта дип;

5. Ни өчен Айсылу урамга төннәрен генә чыккан?

а) миңнәреннән оялган; ә) төнне яраткан; б) әтисенә булышкан;

6. Ай кызга, өенә кайткач, нәрсәгә карарга кушкан?

а) тәрәзәгә; ә) көзгегә; б) күккә;

7. Әкият нәрсәгә өйрәтә?

а) яхшылыкка; ә) алдамаска; б) тырышлыкка;

III. Яңа дәрес материалы:

1. Әкияттәге персонажларны санату (рәсемнәре тактага эленә барыла)

- Әкияттәге иң төп герой кем? (Ай.)

- Икенче герой кем? (Җил.)

- Алдагы герой кем? (Сукыр тычкан.)

- Алдагы герой кем? Иң беренче булып Айның тавышын кем ишеткән? (Чуртан.)

- Чуртаннан соң Айның тавышын кем ишетеп килгән? (Гөберле бака.)

- Гөберле бака Айны коткарганмы? (Юк.)

- Алдагы кайсы герой Айга ярдәм иткән? (Айсылу.)

2. Әкият персонажларының башкарган эшләрен таптыру:

- Зәңгәр күлдә Ай нишләгән? (Ул коенган.)

- Ә җил нишләгән? (Ул уянган.)

- Сукыр тычкан нишләгән? (Ул җилнең җирдәге койрыгына китереп баскан.)

- Чуртан нишләгән? (Ул иң беренче булып Айның тавышын ишеткән.)

- Гөберле бака нишләгән? (Ул да Айның тавышын ишетеп килгән.)

- Айсылу нишләгән? (Ул, Айны коткарам дип, суга ташланган.)

3. Әкият персонажларының сыйфатларын санату (рәсемнәр астына сыйфатлар язылган сүзләр куеп барыла):

- Ай нинди? (Ул якты, матур.)

- Җил турында нинди икәне язылганмы? (Юк.)

- Бергәләп уйлыйк, җил нинди? (Ул көчле.)

- Сукыр тычкан – ул сукыр. Ә без аны тагын нинди дип әйтә алабыз? Ни өчен ул җилнең койрыгына баскан, Сукыр тычкан игьтибарлымы, игътибарсызмы? (Ул игътибарсыз.)

- Ә Чуртан нинди? Әкияттән эзлибез һәм әйтәбез. (Ул карт.)

- Гөберле бака нинди? (Ул бик ямьсез, чатан аяклы.)

- Айны коткарганчы Айсылу нинди кыз булган? (Ул миңле булган.)

- Ни өчен аның миңнәре юкка чыккан? (Чөнки ул Айга яхшылык эшләгән.)

- Тагын Айсылуны нинди дип әйтә алабыз? (Ул ярдәмчел.)

Тактага миңсез Айсылу рәсеме эленә.

4. Уңай һәм тискәре геройларга характеристика бирү:

- Әкияттә сез кемнәрне яхшы геройлар дип уйлыйсыз? (Болар: Ай һәм Айсылу.)

- Айсылу турында белдек, ул Айны коткарды. Ә Ай турында кайда язылган? Әйдәгез, тексттан табып укыйк. (Укучылар табып укыйлар.)

- Чуртан нинди герой дип уйлыйсыз? (Ул Айны коткармаган, чөнки Чуртан Айдан көнләшеп йөргән. Ул сөенгән һәм китеп барган.)

- Гөберле бака нинди герой? (Ул да начар, чөнки ул Айга ялганларга куша һәм Айны коткармый.)

- Ә Айсылу нинди герой? (Ул әйбәт герой.)

- Ни өчен Айсылу яхшы кыз? (Бер укучы аның Айга булышуын сөйләп бирә.)

5. Яхшылык турында мәкальләр укыту (слайдлар):

а) Яхшылык итсәң, юлда калмас.

б) Яхшы булсаң сөярләр, яман булсаң төярләр.

в) Яхшылык ит тә, мәңгегә оныт.

- Бу мәкальләр нәрсә турында? (Мәкальләр яхшылык турында.)

- Сез бу мәкальләрнең мәгънәсен ничек аңлыйсыз? (Укучылар үз фикерләрен әйтәләр.)

6. Яхшылык турында әңгәмә кору:

- Әкиятнең соңгы 3 җөмләсен укыту. (Укытучы укый: Ай үзенең нурын бары тик күңеле матур кешеләрнең йөзенә генә яга ала. Чын-чын. Әгәр минем сүзләремә генә ышанмасагыз, кемгә дә булса яхшылык эшләп карагыз, шунда сез Айның тылсымлы нурларында коенгандай матурланып китүегезне күрерсез.)

- Бу чыннан да шулаймы? Сез үзегез яхшылык эшлисезме? Сез кемнәргә яхшылык эшлисез? (Берничә укучының кемнәргә булышуы турында сөйләве.)

IV. Дәресне йомгаклау.

1) Өй эше бирү: «Сезнең әти-әниләрегезгә тормышта кемнәр яхшылык эшләгән, ярдәм иткән. Шул турыда хикәя язып килергә.»

2) Укучыларның белемнәрен бәяләү.

«Мәгариф.РФ» №7.